Motoryka żołądka, jej funkcje i zrównoważone działanie
Motoryka żołądka: rytm twojego przewodu pokarmowego
„Motoryka? To nie u mnie!” Tak reaguje wiele osób słysząc ten nieznany bliżej termin po raz pierwszy. Prawda jest jednak taka, że motoryka żołądka dotyczy nas wszystkich i jest bardzo ważnym procesem polegającym na ściśle skoordynowanych ruchach żołądka i jelit1.
Czym jest motoryka żołądka?
Kiedy pokarm trafia do żołądka, procesy trawienne rozpoczynają się na dobre. Żeby jak najlepiej wykorzystać składniki odżywcze, pokarm musi zostać rozłożony na najmniejsze części składowe. Zazwyczaj pokarm pozostaje w żołądku przez około trzy godziny zanim trafi do jelita cienkiego, a następnie do grubego. Czas potrzebny na opróżnianie żołądka uzależniony jest też od składu masy pokarmowej2.
Aby osiągnąć maksymalną skuteczność procesów trawiennych płyny wydzielane przez gruczoły przewodu pokarmowego muszą zostać dokładnie wymieszane z masą pokarmową. Docierając do jelita masa ulega dalszemu rozkładowi przez enzymy trawienne wydzielane w trzustce, ale to wcale nie koniec: rozłożony pokarm musi być przesuwany przewodem pokarmowym w sposób kontrolowany na każdym etapie procesu trawienia1,2.
Właśnie dlatego motoryka przewodu pokarmowego jest tak istotna: żołądek i jelita są zdolne do aktywnego ruchu w reakcji na położenie i objętość trawionego pokarmu.
Mięśnie żołądka i jelit wprawiają ściany narządów w faliste skurcze, aktywnośc motoryczną zwaną perystaltyką. Zadaniem tych skurczy jest transportowanie treści jelitowej. Skoordynowane skurcze i rozluźnienia przypominają ruch dżdżownicy, a ich natężenie uzależnione jest od objętości oraz położenia treści w przewodzie pokarmowym. Skurcze odcinkowe, czyli ograniczone do poszczególnych segmentów jelita oraz skurcze perystaltyczne dokładnie mieszają treść pokarmową i zapewniają właściwe nasycenie sokami żołądkowymi oraz enzymami trawiennymi1,2.
Motoryka przewodu pokarmowego nie podlega bezpośredniej kontroli mózgu, tylko jelitowego układu nerwowego. Jest to sieć nerwów w przewodzie pokarmowym zawierająca podobną liczbę komórek nerwowych co rdzeń kręgowy. Jelitowy układ nerwowy jest zdolny do działania bez udziału mózgu, ale oczywiście jest z nim połączony i zachodzi pomiędzy nimi obustronna wymiana informacji1.
Co wpływa na motorykę układu pokarmowego?
Wiele czynników może ujemnie wpływać na skurcze mięśni układu pokarmowego. Zaburzenia motoryki występują na przykład u osób ze stwierdzonymi chorobami czynnościowymi układu pokarmowego, narażonych na silny stres oraz nie przestrzegających zdrowej diety3,4.
Choroby czynnościowe układu pokarmowego
Choroby czynnościowe układu pokarmowego jak zespół jelita drażliwego oraz niestrawność czynnościowa zwana potocznie drażliwym żołądkiem często łączone są z zaburzeniami motoryki przewodu pokarmowego3,4. Osoby cierpiące na niestrawność czynnościową skarżą się przede wszystkim na ucisk w żołądku, przedwczesne uczucie sytości oraz bóle brzucha3,5. Osoby z zespołem jelita drażliwego cierpią głównie z powodu bólu brzucha oraz wzdęć. Objawy obydwu tych chorób są bardzo podobne i współwystępują u 30% pacjentów6. Więcej na ich temat przeczytaj w artykułach „Zespół jelita drażliwego” oraz „Niestrawność czynnościowa”.
Czynniki psychologiczne
Stan psychiczny może „trafiać” nas prosto w żołądek i wywoływać zaburzenia motoryki jelit. Objawy te mogą być powiązane z wydzielaniem przez organizm większej ilości hormonów stresu w sytuacjach silnego napięcia7,8.
Co się dzieje w przypadku zaburzeń motoryki?
Zakłócenie motoryki układu pokarmowego może prowadzić do przerwania lub spowolnienia transportu treści pokarmowej.
Mięśnie górnej części żołądka mogą być zbyt skurczone, żeby fizycznie pomieścić dostarczaną objętość pokarmu. Z kolei mięśnie dolnej części żołądka mogą być zbyt rozluźnione, żeby przesuwać treść żołądkową do jelita cienkiego.
W przypadku zaburzeń motoryki wiele osób doświadcza jednocześnie kilku objawów, np3,9,10:
- Ucisk w żołądku
- Wzdęcia
- Nudności i wymioty
- Zgaga
- Bóle żołądka
- Skurcze żołądka
U pacjentów z problemami ze strony układu pokarmowego może występować nadmierna lub zmniejszona perystaltyka jelit, jej całkowite zahamowanie, a nawet wystąpienie perystaltyki wstecznej. Objawy tych przypadłości mogą się od siebie różnić.
Leczenie zaburzeń motoryki
Skuteczne leczenie zaburzeń motoryki przewodu pokarmowego musi przede wszystkim być skupione na przyczynie dolegliwości. Po złagodzeniu czynnika lub wyleczeniu choroby wywołującej dolegliwość można przystąpić do łagodzenia objawów oraz przywracania skoordynowanych ruchów jelit i żołądka.
Zrównoważony styl życia obejmuje aktywność fizyczną i dietę dostosowaną do indywidualnych potrzeb.
Trudno generalizować, jakie pokarmy wywołują objawy, a jakie nie. Każdy człowiek jest inny, szczególnie jeśli chodzi o żywienie. Dlatego skuteczne może być przyjęcie indywidualnego planu dietetycznego ze wsparciem dietetyka. Możesz również spróbować:
- wprowadzić rozkład dnia obejmujący śniadanie, posiłek w środku dnia oraz posiłek wieczorny wraz z odpowiednimi przekąskami między posiłkami,
- spożywać małe porcje11,
- skrócić przerwy między posiłkami i unikać opuszczania posiłków,
- przeżuwać powoli i nie spieszyć się w trakcie jedzenia,
- unikać jedzenia w ruchu i w pośpiechu, a zamiast tego starać się jeść wszystkie posiłki przy stole,
- pić odpowiednie ilości wody,
- unikać zarówno przejadania się, jak i poszczenia,
- jeść o regularnych porach w porcjach dostosowanych do codziennego zapotrzebowania organizmu na składniki odżywcze.
Jeżeli objawy nie ustępują pomimo podjęcia powyższych kroków, można pod kontrolą lekarza wprowadzić na 6 tygodni ścisłą dietę rekomendowaną dla pacjentów z zespołem jelita drażliwego. Wyklucza ona wszystkie pokarmy i napoje o potwierdzonych naukowo i klinicznie właściwościach wywołujących objawy. Jest to dieta o niskiej zawartości fermentowanych oligosacharydów, disacharydów, monosacharydów oraz alkoholi wielowodorotlenowych, znana jako dieta FODMAP4,12,13,14. Co ważne, dieta FODMAP to poważna interwencja w organizm człowieka, dlatego wprowadza się ją wyłącznie pod kontrolą lekarza i/lub klinicznego dietetyka.
Stresujące sytuacje: Kiedy stres w pracy wywraca żołądek
Dla wielu ludzi stres w pracy stał się częścią codziennego życia. W takich sytuacjach nawet niewielka zmiana w rodzaju pęcherzyka gazu w jelitach może wywołać nieprzyjemne objawy, a dla osoby zestresowanej i przemęczonej objawy te mogą się wydawać poważniejsze niż w rzeczywistości. Stres może nie tylko wywoływać problemy psychologiczne jak np. wypalenie, ale i negatywnie wpływać na układ pokarmowy3,4.
Zaburzenia motoryki jelit – co może je powodować?
Wiesz już, co to perystaltyka jelit i że może dochodzić do zaburzeń w jej zakresie. Jeśli cierpisz na zaparcia, to znak, że pokarm w jelitach przesuwa się zdecydowanie za wolno. Z kolei częste biegunki świadczą o zbyt szybkim przesuwaniu się pożywienia w jelitach. Oba objawy wskazują na zaburzenia motoryki jelit. Ponieważ problemy układu pokarmowego mogą dotknąć każdego, bez względu na wiek, warto więc poznać ich przyczyny.
Do najczęstszych przyczyn zaburzeń motoryki przewodu pokarmowego należą:
- Choroby jamy brzusznej – powodem zaburzeń perystaltyki jelit może być stan zapalny jamy brzusznej. Towarzyszy on wielu różnym schorzeniom w obrębie jamy brzusznej, np. zapaleniu wyrostka robaczkowego15.
- Choroby neurologiczne – upośledzenie działania ośrodkowego układu nerwowego lub autonomicznego układu nerwowego może stać się przyczyną zaburzeń ze strony układu pokarmowego. Przykładem choroby, której towarzyszy zaburzenie motoryki jelit jest stwardnienie rozsiane (SM)16.
- Czynniki emocjonalne – jest to najczęstszy powód nieprawidłowości dotyczących pracy jelit, niewynikający z anomalii w budowie przewodu pokarmowego. Stres ma wpływ na pracę jelit, gdyż układ pokarmowy i nerwowy są ze sobą ściśle związane7.
- Przyjmowane leki – perystaltyka jelit może zostać zaburzona przez przyjmowanie niektórych leków. Informacja na ten temat zwykle widnieje pod hasłem „działania niepożądane” w dołączonej do opakowania ulotce.
Zaburzenia motoryki przewodu pokarmowego – jak się je diagnozuje?
Ocena funkcji motorycznych przewodu pokarmowego jest kluczem do określenia fizjologii oraz patofizjologii wielu chorób i dolegliwości u człowieka, a rozpoznanie jednostki chorobowej jest niezbędne do podjęcia prawidłowego leczenia. Dlatego objawy wskazujące na zaburzenia motoryki przewodu pokarmowego wymagają diagnostyki.
Ze względu na współzależność układu pokarmowego od innych układów w organizmie, a także budowę ciała, miejsce zamieszkania oraz styl życia, diagnostyka zaburzeń motoryki przewodu pokarmowego nie należy do najprostszych. Istnieje jednak szereg testów diagnostycznych, dzięki którym może zostać szczegółowo oceniona.
Motoryka żołądka
Do oceny opróżniania żołądka wykorzystuje się badanie rentgenowskie (RTG), ultrasonograficzne (USG) oraz badanie izotopowe. Zastosowanie ma także badanie endoskopowe. Z uwagi na to, że żołądek generuje impulsy, można badać także jego aktywność elektryczną. Pozwala na to nieinwazyjna metoda przezskórna17.
Motoryka jelit
Zaburzona motoryka jelit może zostać oceniona już na podstawie badania RTG, choć wykonuje się je stosunkowo rzadko. Do badań radiologicznych umożliwiających ocenę perystaltyki jelit należy także defekografia. W przypadku podejrzeń problemów z jelitami lekarz może zalecić pacjentowi dodatkowo wykonanie badań takich jak manometria anorektalna czy badanie izotopowe17.
Perystaltyka jelit – pobudzenie. Jak pobudzić do pracy jelita i cały układ pokarmowy?
Prawidłowej perystaltyce jelit sprzyja przede wszystkim odpowiednia dieta, ale nie tylko. Okazuje się, że pomóc mogą również ćwiczenia. Informację tę powinny wziąć sobie do serca przede wszystkim osoby, które ze względu na charakter pracy lub styl życia większą część dnia spędzają w pozycji siedzącej.
Gdy siedzisz, Twoje jelita są ściśnięte w jamie brzusznej, co utrudnia ich pracę i prowadzi do zaburzeń w obrębie przewodu pokarmowego. Brak ruchu dodatkowo sprawia, że Twoje mięśnie brzucha z biegiem czasu stają się coraz słabsze, a to również osłabia prawidłową motorykę jelita cienkiego.
Perystaltyka jelit może zostać usprawniona poprzez regularne ćwiczenia. Najlepiej sprawdzają się ćwiczenia angażujące całe ciało ze szczególnym naciskiem na ćwiczenia kończyn dolnych i tułowia, a także ćwiczenia oddechowe z udziałem przepony18.
Motoryka przewodu pokarmowego i jej regulacja – co jeszcze warto wiedzieć?
Osoby, które doświadczyły nieprzyjemnych dolegliwości ze strony układu pokarmowego często zastanawiają się, jak poprawić perystaltykę jelit. Nie ma jednak uniwersalnej recepty na sukces, gdyż każdy przypadek jest inny i wymaga indywidualnego podejścia. Najważniejsze jednak, by skutecznie zdiagnozować przyczynę problemu, gdyż to ona determinuje środki i zastosowane metody leczenia.
Jeżeli zaburzenia prawidłowej pracy układu pokarmowego spowodowane są przez daną chorobę, usprawnienie perystaltyki może być bezpośrednio związane z podjęciem odpowiedniego leczenia. Wspomaganie jelit w przypadku, gdy czynnikiem powodującym problemy układu pokarmowego jest stres może wymagać konsultacji ze specjalistą lub rozmowy z bliskimi w celu rozładowania napięcia
Iberogast®
Zaburzenia ze strony przewodu pokarmowego są zazwyczaj nie tylko wyjątkowo nieprzyjemne i związane z licznymi dolegliwościami, ale często utrudniają codzienne życie. Na szczęście istnieje Iberogast®: połączenie dziewięciu19,20,21,22 roślin leczniczych zwalczających zarówno podstawowe przyczyny19,23,24,25,26, jak i irytujące objawy20,27, 28,29,30,31,32,33,34.
Iberogast®
Ulga w objawach problemów trawiennych z lekiem Iberogast®
Ziołowe krople Iberogast® działają na różne odcinki układu pokarmowego23, 28, 45, 79, 114, 115, 123, 149 łagodzą objawy problemów trawiennych i są dobrze tolerowane 23, 28, 114, 115, 139, 149, 187.
Często zadawane pytania
Znajdź odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania o Iberogast®.
Dowiedz się więcej o leku Iberogast® od firmy Bayer
Połączenie 9 ziół leczniczych5, 45, 98, 105 użytych w leku Iberogast® zostało przebadane i opracowane w późnych latach 50 XX wieku.
