Biegunka: objawy i leczenie

Biegunka charakteryzuje się luźnym, wodnistym stolcem. Biegunka może być wywołana różnymi przyczynami, takimi jak infekcje, nietolerancja pokarmowa, leki oraz zaburzenia jelitowe. Leczenie obejmuje nawodnienie, unikanie określonych potraw, a w razie potrzeby stosowanie leków dostępnych bez recepty. Zapobieganie polega na utrzymaniu higieny osobistej oraz unikaniu skażonej żywności i wody. Jeżeli objawy się utrzymują, należy zgłosić się do lekarza.

W tym artykule:

Co to jest biegunka?
Jak przejawia się biegunka?
Przyczyny biegunki
Metody leczenia biegunki
Biegunka podróżnych
Wiadomości do zapamiętania
Bibliografia

Co to jest biegunka?

Biegunka to termin używany do opisania luźnego i wodnistego stolca. Zazwyczaj wiąże się także z częstymi wizytami w toalecie. W zależności od czasu trwania rozróżnia się dwa rodzaje biegunki: ostrą oraz przewlekłą⁶.

Biegunka ostra to rodzaj najbardziej powszechny. Zazwyczaj nie jest poważna, trwa zaledwie kilka dni i mija samoistnie, często bez konieczności stosowania leczenia lub interwencji medycznej. Często przyczyna ostrej biegunki pozostaje nieznana. Biegunka tego typu zazwyczaj nie jest poważnym problemem, mimo to należy zadbać o bardziej wrażliwe grupy osób, takie jak niemowlęta i małe dzieci, ludzi starszych oraz osoby z chorobami współistniejącymi.
Biegunka przewlekła to stan, w którym luźne wypróżnienia występują przez okres dłuższy niż 4 tygodnie. Gdy biegunka trwa od 15 do 30 dni nazywana jest biegunką przetrwałą. Podobnie jak w przypadku ostrej biegunki, biegunka przewlekła może być wywołana wieloma przyczynami. Może wynikać z innej dolegliwości, takiej jak np. nietolerancja określonych pokarmów lub alergia na nie, problemy jelitowe, zakażenie wirusowe, bakteryjne, pasożytnicze, a nawet zażywanie określonych leków przez dłuższy czas.

Jak przejawia się biegunka?

Biegunkę rozpoznaje się po charakterystycznym objawie, jakim jest luźny, wodnisty stolec, często występujący ze zwiększoną częstotliwością (3 lub więcej razy na dobę) i możliwe, że o dużej objętości². Objawy towarzyszące to nudności, wzdęcia, skurcze brzucha, ból brzucha, nagła potrzeba skorzystania z toalety lub utrata kontroli nad wypróżnianiem². Biegunce może także towarzyszyć odwodnienie.

Odwodnienie występuje, gdy ciało ludzkie traci więcej płynów, niż przyjmuje, a w rezultacie ciało nie może wykonywać wszystkich swoich funkcji w sposób efektywny i poprawny⁷.

Częste oznaki odwodnienia u dorosłych obejmują²:

Zmęczenie
Ból głowy
Zawroty głowy
Suchość w ustach
Zwiększone pragnienie
Zmniejszone wydalanie moczu
Przyspieszone bicie serca

Objawy dodatkowe, na które należy zwrócić uwagę u dzieci, to²:

Gorączka powyżej 39°C
Płacz bez łez
Rozdrażnienie
Senność
Zapadnięte oczy, policzki lub brzuch
Sucha skóra

Odwodnienia można uniknąć, pijąc dodatkowe płyny uzupełniające te, które zostały utracone, np. wodę, w miarę możliwości uzupełnioną elektrolitami, lub napoje zawierające elektrolity, np. w postaci doustnych płynów nawadniających dostępnych w aptekach⁸.

Jeżeli objawy odwodnienia zostaną zaobserwowane u niemowląt, dzieci lub innych wrażliwych osób, należy temu jak najszybciej zaradzić. Odwodnienie i dolegliwości z nim związane mogą szybko przekształcić się w stan zagrażający życiu, dlatego w takich przypadkach należy skontaktować się ze swoim lekarzem lub zgłosić na pogotowie¹.

Przyczyny biegunki

Biegunka to powszechny stan charakteryzujący się luźnym i wodnistym stolcem, któremu towarzyszą częste wizyty w toalecie. Zważywszy, że istnieją różne przyczyny biegunki, istotne jest, aby zrozumieć główne czynniki przyczyniające się do tej dolegliwości³.

Biegunkę mogą wywoływać między innymi nietolerancje i alergie pokarmowe. Nietolerancja laktozy, czyli brak zdolności organizmu do trawienia laktozy występującej w produktach nabiałowych, może prowadzić do biegunki po zjedzeniu takiej żywności.*¹⁰ U osób wrażliwych podobną reakcję mogą wywoływać inne substancje, takie jak fruktoza i sztuczne słodziki (sorbitol, erytrytol i mannitol).³ Co więcej, spożycie alkoholu lub napojów zawierających kofeinę może podrażniać żołądek i prowadzić do biegunki².

Niektóre leki wśród działań ubocznych mają wymienioną biegunkę. Wiadomo, że biegunkę mogą wywołać antybiotyki, związki zobojętniające kwas solny zawierające magnez, oraz niektóre leki przeciwnowotworowe. Wydłużone zażywanie tych leków może skutkować ciężką i przewlekłą biegunką³.

Powszechną przyczynę biegunki stanowią zatrucia pokarmowe, infekcje wirusowe, bakteryjne lub pasożytnicze². Na całym świecie najpowszechniejszą przyczyną ostrej biegunki u dzieci są rotawirusy. Także koronawirus może powodować dolegliwości żołądkowo-jelitowe, w tym także biegunkę². Inne wirusy powodujące biegunkę to:

wirusy wywołujące wirusowe zapalenie wątroby
Norowirus
Astrowirus
Cytomegalowirus
Adenowirusy jelitowe

Najczęstszą przyczyną bakteryjną są bakterie E. coli.

Biegunka może być także wywołana przez bakterię C. difficile ale zazwyczaj dotyka wyłącznie osób, które ostatnio przechodziły antybiotykoterapię². Najczęstszą przyczyną biegunki wywołanej przez pasożyty są⁸:

Ogoniastek jelitowy
Pierwotniaki z rodzaju cryptosporidium
Pełzak czerwonki

Wiele leków, takich jak⁸:

antybiotyki,
środki przeczyszczające,
leki zobojętniające kwas solny zawierające magnez,
niesteroidowe leki przeciwzapalne,
kolchicyna,
leki przeciwnowotworowe,

także znanych jest z tego, że wśród ich skutków ubocznych wymieniana jest biegunka. Wydłużone zażywanie tych leków może skutkować ciężką i przewlekłą biegunką.

Zaleca się zapoznanie z ulotką leku w celu uzyskania dokładnych informacji na temat potencjalnych skutków niepożądanych.

Choroby przewlekłe, takie jak²:
• zespół jelita drażliwego (ang. IBS),
• Choroba Leśniowskiego-Crohna,
• wrzodziejące zapalenie jelita grubego,
• celiakia,
• mikroskopowe zapalenie jelita grubego,
• zespół przerostu bakteryjnego w jelicie cienkim (ang. SIBO),
również mogą stanowić przyczyny chronicznej biegunki.

Metody leczenia biegunki

Odpowiednie leczenie zależy od przyczyny i stopnia ciężkości biegunki i towarzyszących jej objawów⁵. Jeżeli biegunka jest wywołana przez bakterie, można ją leczyć antybiotykami. Jeżeli wywołana została przez pasożyty, można ją leczyć lekiem przeciwpasożytniczym przepisanym przez lekarza.

Biegunka wywołana alergią lub nietolerancją pokarmową może być leczona poprzez unikanie określonych artykułów spożywczych.

Jeżeli biegunkę wywołało zażywanie leków, lekarz może dostosować dawkę leku.
Warto wspomnieć, że większość przypadków ostrej biegunki przemija samoistnie.

Ostra biegunka: nawodnienie i lekkostrawne potrawy

W przypadku ostrej biegunki zalecane jest picie odpowiedniej ilości płynów dziennie w celu uniknięcia odwodnienia. Idealne opcje obejmują doustne płyny nawadniające, bulion, sok owocowy lub napoje dla sportowców, aby uzupełnić poziom sodu, potasu i elektrolitów⁵.

Przy zmaganiach z biegunką zalecane jest także unikanie produktów nabiałowych, produktów bogatych w błonnik, tłustych i pikantnych⁵. Po powrocie do zdrowia powoli dodawać do swojej diety lekkie, półtwarde, ubogie w błonnik produkty, a następnie stopniowo powracać do swojego regularnego wzorca żywieniowego⁵.

(Uwaga: Jeżeli biegunka ma poważniejszy przebieg, może zachodzić potrzeba uzupełnienia płynów dożylnie)

Ostra biegunka: łagodzenie innych objawów

Zwiększona ilość wodnistych wypróżnień może wywoływać świąd, pieczenie, nadwrażliwość lub ból okolicy odbytu. Objawy te można złagodzić, biorąc ciepłą kąpiel lub wykonując kąpiel nasiadową⁴. Następnie należy delikatnie osuszyć tę strefę czystym, miękkim ręcznikiem. Na to wrażliwe miejsce można także nałożyć maść na hemoroidy, lub wazelinę⁴.

Leki przeciwbiegunkowe sprzedawane bez recepty, np. loperamid oraz subsalicylan bizmutu, mogą pomóc przy kontrolowaniu tych objawów. Stosowanie dobrej jakości probiotyków⁴ o udowodnionym działaniu może zwiększyć ilość tzw. dobrych bakterii jelitowych, a tym samym przywrócić równowagę bakteryjną w jelitach.

Kobieta siedząca na łóżku i trzymająca się za brzuch.

Biegunka podróżnych

Biegunka podróżnych, która dotyka ludzi podróżujących po krajach o niewystarczającym poziomie sanitarnym i złej higienie żywności, często wywołana jest przez spożywanie jedzenia skażonego bakteriami lub pasożytami. Tego typu biegunka ma zazwyczaj formę krótkiego epizodu i nie jest poważna, chociaż może być niezbyt przyjemnym doświadczeniem.⁹

W trakcie podróży ryzyko zachorowania można zmniejszyć, dbając w szczególności o²:

częste mycie rąk wodą z mydłem lub czyszczenie ich środkiem dezynfekcyjnym na bazie alkoholu, szczególnie po wizycie w toalecie i przed jedzeniem;
spożywanie wyłącznie gorących, dobrze ugotowanych potraw;
unikanie surowych owoców i warzyw, chyba że zostały własnoręcznie umyte i obrane;
unikanie niedogotowanych lub surowych mięs oraz nabiału;
korzystanie z wody butelkowanej, nawet do mycia zębów, niespożywanie wody kranowej ani kostek lodu;
upewnienie się, że napoje pochodzą z fabrycznie zamykanych pojemników lub zostały sporządzone z użyciem wrzątku, np. herbata, kawa;
należy pamiętać, że alkohol i kofeina także mogą powodować odwodnienie oraz biegunkę.

W przypadku podróży z niemowlętami i dziećmi przed wyjazdem warto odwiedzić lekarza i poprosić o przepisanie antybiotyków, które zabierze się ze sobą w podróż. Przed wyjazdem dzieci można także zaszczepić przeciwko rotawirusom, powszechnej przyczynie biegunki wirusowej².

Przewlekła biegunka: zgłosić się do lekarza

W przypadku przewlekłej biegunki zostanie przeprowadzone badanie lekarskie w celu ustalenia jej przyczyny. Poza badaniem moczu i krwi może być wymagane badanie kału pod kątem występowania bakterii i pasożytów, testy eliminacyjne mające na celu sprawdzenie nietolerancji pokarmowej, badania z obrazowaniem w celu sprawdzenia nieprawidłowości jelitowych, sigmoidoskopia lub kolonoskopia w celu sprawdzenia odbytu i jelita grubego pod kątem oznak choroby¹.

Jeżeli biegunka jest wywołana poważniejszą przyczyną, lekarz pomoże w leczeniu jej lub zarządzaniu nią po postawieniu diagnozy lub wyda skierowanie do specjalisty, który przygotuje plan leczenia.

Wiadomości do zapamiętania

Biegunka przejawia się luźnymi, wodnistymi stolcami. Mogą jej towarzyszyć takie objawy jak nudności, wzdęcia, skurcze brzucha oraz nagląca potrzeba skorzystania z toalety. Biegunka może prowadzić do odwodnienia i zaburzenia wchłaniania, powodując dodatkowe objawy, takie jak zmęczenie i zmniejszone wydalanie moczu. Odwodnienie jest problemem szczególnie u niemowląt, dzieci, osób wrażliwych i należy mu niezwłocznie zaradzić. Przyczyny biegunki mogą obejmować między innymi zatrucie pokarmowe, infekcje wirusowe i bakteryjne, infekcje pasożytnicze, niektóre leki, alergie pokarmowe, nietolerancje pokarmowe, spożycie alkoholu oraz kofeiny. Choroby jelit, takie jak IBS, choroba Crohna oraz wrzodziejące zapalenie jelita grubego, także są istotnymi przyczynami przewlekłej biegunki.

Leczenie biegunki zależy od jej przyczyny i stopnia ciężkości. W większości przypadków leczenie medyczne nie jest konieczne – wystarczy skupić się na nawodnieniu przez przyjmowanie płynów takich jak woda, doustne płyny nawadniajace dostępne w aptece, soki owocowe lub napoje dla sportowców. Zalecane jest unikanie produktów nabiałowych, bogatych w błonnik, tłustych oraz pikantnych. Objawy można złagodzić poprzez stosowanie leków przeciwbiegunkowych dostępnych bez recepty oraz probiotyków. Poważne przypadki mogą wymagać przeprowadzenia badań lekarskich, testów oraz wprowadzenia leczenia celowanego w zasadniczą przyczynę. Biegunce podróżnych można zapobiegać poprzez dbanie o dobrą higienę, unikanie skażonego jedzenia oraz wody, a także zachowanie ostrożności podczas podróży.

Ważne jest, aby w przypadku biegunki skontaktować się z lekarzem w celu uzyskania właściwej diagnozy i dalszych wytycznych. Odpowiednie podejście do leczenia zależy od stanu zdrowia pacjenta oraz zasadniczej przyczyny biegunki.

Bibliografia

CH-20240625-56

Iberogast®

Kup Online

Ulga w objawach problemów trawiennych z lekiem Iberogast®

Ziołowe krople Iberogast^® działają na różne odcinki układu pokarmowego^{23, 28, 45, 79, 114, 115, 123, 149} łagodzą objawy problemów trawiennych i są dobrze tolerowane ^{23, 28, 114, 115, 139, 149, 187}.

Dowiedz się więcej